ความรู้ทั่วไป

บทความแสดงความเห็นจากราชวิทยาลัยแพทย์ออร์โธปิดิกส์แห่งประเทศไทย และ อนุสาขาวิทยาศาสตร์และการวิจัยออร์โธปิดิกส์

การใช้เซลล์ต้นกำเนิดฉีดรักษาข้อเข่าเสื่อม (Using stem cells for treatment of knee osteoarthritis)

การใช้เซลล์ต้นกำเนิด (stem cells) ในการรักษาภาวะข้อเข่าเสื่อม (knee osteoarthritis) ถือเป็นวิธีการที่ได้รับความสนใจอย่างมากในปัจจุบันเนื่องจากเซลล์ต้นกำเนิดมีศักยภาพในการซ่อมแซมและฟื้นฟูเนื้อเยื่อของกระดูกอ่อนในข้อเข่าที่เสียหายในปัจจุบันเริ่มมีงานวิจัยและรายงานทางการแพทย์ที่แสดงถึงประโยชน์ที่ได้รับจากการฉีดเซลล์ต้นกำเนิดเข้าไปในข้อเข่าสำหรับรักษาข้อเสื่อม  อย่างไรก็ตาม การรักษาด้วยวิธีเซลล์ต้นกำเนิด ยังมีข้อจำกัดหลายประการ เช่น

1. การขาดข้อมูลทางคลินิกที่ชัดเจน โดยงานวิจัยเกี่ยวกับการใช้เซลล์ต้นกำเนิดในการรักษาเข่าเสื่อมยังคงอยู่ในช่วงของการทดลองและยังไม่มีข้อมูลทางวิชาการที่มีคุณภาพในประเทศไทยดังนั้นจึงไม่สามารถรับประกันได้ว่าการรักษาจะได้ผลดีเสมอไปในระยะยาว 

2. ต้นทุนและค่าใช้จ่ายที่สูงการรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิดมีค่าใช้จ่ายซึ่งเป็นข้อจำกัดสำหรับผู้ป่วย ที่สำคัญยังไม่มีงานวิจัยที่แสดงถึงความคุ้มค่าในการรักษาด้วยวิธีดังกล่าวทำให้ในปัจจุบันไม่สามารถทำการเบิกจ่ายได้และอาจจะต้องเสียค่าใช้จ่ายในการรักษาที่สูง 

3. ผลข้างเคียงและความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้น แม้ว่าการใช้เซลล์ต้นกำเนิดจากร่างกายของผู้ป่วยเองจะลดความเสี่ยงเรื่องการแพ้หรือปฏิกิริยาต่อต้าน แต่ยังคงมีความเสี่ยงที่เกิดจากการติดเชื้อ อักเสบ หรือผลข้างเคียงอื่น ๆ และหากใช้เซลล์จากแหล่งอื่นที่ไม่ใช่ของตัวผู้ป่วยเอง อาจเกิดปัญหาการต่อต้านหรือติดเชื้อไม่พึงประสงค์ขึ้นได้ 

4. ข้อจำกัดทางกฎหมายและจริยธรรมในประเทศไทย  ถึงแม้ว่าแพทย์สามารถทำวิจัยหรือการทดลองการใช้เซลล์ต้นกำเนิดเพื่อการรักษาได้ในโรงเรียนแพทย์และสถาบันทางศึกษาบางแห่ง แต่ยังขาดแหล่งผลิตเซลล์ต้นกำเนิดจากหน่วยงานที่ได้รับการรับรองโดยรัฐ  

5. การตอบสนองของผู้ป่วยที่แตกต่างกัน ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญ เนื่องจากการตอบสนองต่อการรักษาโดยเซลล์ต้นกำเนิดนั้นแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ขึ้นอยู่กับ อายุ สุขภาพโดยรวม และระดับความรุนแรงของข้อเข่าเสื่อม ซึ่งต้องมีการประเมินการรักษาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ถึงแม้ว่าการใช้เซลล์ต้นกำเนิดในการรักษาเข่าเสื่อมถือเป็นความก้าวหน้าที่มีศักยภาพและมีผลดีในการขับเคลื่อนวิทยาศาสตร์การแพทย์ แต่ยังจำเป็นต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อประเมินประสิทธิภาพในระยะยาว ความปลอดภัย และการควบคุมมาตรฐานที่เหมาะสม 

ดังนั้นทางราชวิทยาลัยออร์โธปิดิกส์แห่งประเทศไทยจึงมีข้อแนะนำถึงการใช้เซลล์ต้นกำเนิดในการรักษาข้อเข่าเสื่อมว่า การรักษาดังกล่าวยังอยู่ในระยะการทดลองวิจัย ยังไม่ได้รับการยอมรับมาใช้ทางการรักษาที่เป็นมาตรฐาน อีกทั้งการรักษาดังกล่าวยังมิได้มีการรับรองการใช้งานเพื่อรักษาข้อเข่าเสื่อมโดยแพทยสภา การรักษาดังกล่าวจำเป็นต้องมีงานวิจัยเพิ่มเติม เพื่อยืนยันถึงประสิทธิภาพ ความปลอดภัยในระยะยาว และมาตรฐานการผลิตซึ่งเป็นที่ยอมรับจากภาครัฐ หรือสถาบันสากลที่ได้รับการรับรอง  ก่อนที่จะนำไปใช้ในการรักษาข้อเข่าเสื่อมในผู้ป่วยโดยทั่วไปต่อไป

Reference:

• Pittenger MF, Discher DE, Péault BM, Phinney DG, Hare JM, Caplan AI. Mesenchymal stem cell perspective: cell biology to clinical progress. NPJ Regen Med. 2019 Dec 2;4:22.
• Murray IR, West CC, Hardy WR, James AW, Park TS, Nguyen A, Tawonsawatruk T, Lazzari L, Soo C, Péault B. Natural history of mesenchymal stem cells, from vessel walls to culture vessels. Cell Mol Life Sci. 2014 Apr;71(8):1353-74.
• Radrizzani M, Soncin S, Lo Cicero V, Andriolo G, Bolis S, Turchetto L. Quality Control Assays for Clinical-Grade Human Mesenchymal Stromal Cells: Methods for ATMP Release. Methods Mol Biol. 2016;1416:313-37.
• Iijima H, Isho T, Kuroki H, Takahashi M, Aoyama T. Effectiveness of mesenchymal stem cells for treating patients with knee osteoarthritis: a meta-analysis toward the establishment of effective regenerative rehabilitation. NPJ Regen Med. 2018 Sep 17;3:15.