บทความแสดงความเห็นจากราชวิทยาลัยแพทย์ออร์โธปิดิกส์แห่งประเทศไทยเรื่อง
การประเมินความคุ้มค่าทางเศรษฐกิจของการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมโดยการใช้แขนกลหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด (Cost-effectiveness evaluation of robotic-assisted surgery total knee arthroplasty)
การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมโดยใช้แขนกลหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด (robotic-assisted surgery total knee arthroplasty) ในปัจจุบันเป็นที่ยอมรับกันถึงประโยชน์ในด้านช่วยเพิ่มความแม่นยำในการผ่าตัด ช่วยแก้ไขการผ่าตัดที่มีความซับซ้อนได้ดียิ่งขึ้น โดยใช้เทคโนโลยีที่ทันสมัย แต่อย่างไรก็ตามการผ่าตัดดังกล่าวตามมาด้วยค่าใช้จ่ายทางการผ่าตัดที่สูงขึ้น ใช้เวลาในการผ่าตัดที่นานขึ้น รวมถึงการใช้บุคลากรและอุปกรณ์การผ่าตัดที่ซับซ้อนมากยิ่งขึ้น การประเมินถึงความคุ้มค่าทางเศรษฐกิจของการผ่าตัดที่เกิดจากการผ่าตัดดังกล่าวมีความจำเป็นที่จะต้องกระทำเพื่อเป็นหลักฐานประกอบในการนำเทคโนโลยีมาประยุกต์ใช้ให้เหมาะกับบริบทของประเทศไทย โดยควรพิจารณาจากการวิเคราะห์ความคุ้มค่าของต้นทุน-ประสิทธิผล (Cost-Effectiveness Analysis: CEA) ที่จะเกิดขึ้น ซึ่งในปัจจุบันยังไม่มีงานวิจัยในประเทศไทยที่ทำการประเมินดังกล่าวที่ชัดเจน
ราชวิทยาลัยแพทย์ออร์โธปิดิกส์แห่งประเทศไทยได้มอบหมายให้แพทย์ผู้เชี่ยวชาญทำโมเดลเพื่อวิเคราะห์การผ่าตัดดังกล่าวขึ้น ตามเอกสารแนบหมายเลข 1 ซึ่งได้สรุปผลวิเคราะห์ดังต่อไปนี้
เมื่อเปรียบเทียบอัตราส่วนของต้นทุน-ประสิทธิผลของการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมโดยใช้แขนกลหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดเทียบกับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมแบบดั้งเดิม (conventional total knee arthroplasty) ต่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น 1 ปี (quality year) การผ่าตัดโดยใช้แขนกลหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดมีค่าต้นทุนที่สูงกว่า เมื่อเทียบความคุ้มค่าในการลงทุนที่เพิ่มขึ้นกับผลที่ได้รับ (Incremental cost effectiveness ratio, ICER) ต่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น 1 ปี โดยการผ่าตัดด้วยแขนกลหุ่นยนต์เทียบกับการผ่าตัดแบบดั้งเดิม พบว่ามีค่าใช้จ่ายที่ต้องลงทุนสูงขึ้นปริมาณมาก และสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานของการคุ้มค่าของการลงทุน ซึ่งต้นทุนที่เพิ่มขึ้นดังกล่าวมิได้มีการเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น 1 ปีได้อย่างชัดเจน นอกจากนี้ในปัจจุบันยังไม่มีผลการศึกษาระยะยาวที่แสดงให้เห็นถึงข้อได้เปรียบของการผ่าตัดโดยใช้แขนกลหุ่นยนต์เทียบกับการผ่าตัดโดยวิธีดั้งเดิมที่ชัดเจน เช่น ประโยชน์ในด้านการลดอัตราการผ่าตัดซ้า การยืดอายุการใช้งานของข้อเข่าเทียม และคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยที่ดีขึ้น ซึ่งจำเป็นจะต้องรอถึงผลการศึกษาที่จะเกิดขึ้นในอนาคต การผ่าตัดโดยใช้แขนกลหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดสำหรับการเปลี่ยนข้อเข่าเทียมในปัจจุบันอาจจะเหมาะสมสำหรับกรณีผู้ป่วยที่ซับซ้อนหรือมีข้อบ่งชี้เฉพาะที่ได้รับประโยชน์จากความแม่นยำของเทคโนโลยี
อย่างไรก็ตามข้อเสนอแนะดังกล่าวเป็นการวิเคราะห์ตามหลักเศรษฐศาสตร์คลินิก โดยมิได้มีการวัดวิเคราะห์ต้นทุนที่แท้จริงทั้งหมด ซึ่งจำเป็นจะต้องสนับสนุนให้มีการวิจัยวิเคราะห์ทางด้านเศรษฐศาสตร์เพิ่มเติม สร้างกลยุทธ์การจัดการต้นทุนที่เหมาะสมและสำรวจความต้องการที่แท้จริงของสังคมไทยต่อไป
